Temat kosztów procesu jest jednym z podstawowych zagadnień jakie jest poruszane przed rozpoczęciem jakiejkolwiek sprawy sądowej. Często bowiem od aspektu finansowego zależy opłacalność prowadzenia danego sporu. Z pozoru temat kosztów procesu wydaje się łatwy jednak przy bardziej skomplikowanych sprawach potrafi on sprawić problemy nawet sędziom do których należy rozliczenie tych należności na strony postępowania.
Na koszty procesu składają się koszty sądowe i koszty zastępstwa adwokackiego.

Koszty sądowe

Opłata od pozwu lub wniosku wszczynającego sprawę

Decydując się na sprawę w sądzie pierwszą opłatą jaką nam przyjdzie uiścić jest opłata od pozwu, a w postępowaniu nieprocesowym opłata od wniosku. W sprawach cywilnych o charakterze majątkowym (czyli takich, gdzie żądamy od pozwanego konkretnej sumy pieniędzy lub przedmiotu o danej wartości) generalną zasadą jest opłata w wysokości 5% od wartości dochodzonego przez nas roszczenia. Zasada ta ma jednak sporo odstępstw, a nadto wiele spraw ma charakter niemajątkowy np. rozwód, gdzie nie ma żadnej wartości od której można by obliczyć 5%. W takim przypadku należy sięgnąć do ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i sprawdzić jaka jest konkretna stawka przy danej sprawie.
Przykładowo koszty w popularnych rodzajowo sprawach:
– rozwód / separacja – 600 zł
– alimenty – bezpłatnie
– podział majątku – 1000 zł
– stwierdzenie nabycia spadku – 40 zł
– naruszenie posiadania – 200 zł

Należy podkreślić, iż powyższa opłata stanowi całkowite „wynagrodzenie” sądu za daną sprawę. W sprawach cywilnych, odmiennie niż w sprawach karnych, nie występuje przy wyroku zasądzenie kosztów sądowych związanych pracą sądu, gdyż koszty te pokryła już z góry osoba wszczynająca postępowanie. Przykładowo sprawa trwająca w sądzie przez 5 lat o stwierdzenie nabycia spadku jest „warta” 40 zł i ani grosza więcej.

Opłaty w trakcie trwania sprawy

Podczas sprawy mogą pojawiać się kolejne koszty, które będą rozliczane zaliczkowo w trakcie jej trwania bądź też kompleksowo po jej zakończeniu. Kosztami takimi jest np. przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, czy zwrot świadkowi kosztów podróży na rozprawę. Sędzia może nakazać, aby strona żądająca przeprowadzenia danego dowodu wpłaciła zaliczkowo pewną kwotę na pokrycie kosztów z nim związanych (możliwe jest też nałożenie tej opłaty na obie strony procesu). Wtedy konieczność zapłaty powstaje już w czasie trwania sprawy.

Koszty zastępstwa adwokackiego lub radcowskiego

Adwokaci i radcowie prawni są zobowiązani ustawowo do przestrzegania minimalnych stawek za prowadzenie danych spraw. W przypadku spraw niemajątkowych należy konkretne stawki za daną sprawę sprawdzić w rozporządzeniu, natomiast w sprawach majątkowych koszty wyglądają następująco:
1) do 500 zł – 60 zł;
2) powyżej 500 zł do 1.500 zł – 180 zł;
3) powyżej 1.500 zł do 5.000 zł – 600 zł;
4) powyżej 5.000 zł do 10.000 zł – 1 200 zł;
5) powyżej 10.000 zł do 50.000 zł – 2 400 zł;
6) powyżej 50.000 zł do 200.000 zł – 3 600 zł;
7) powyżej 200.000 zł – 7 200 zł

[Uaktualnienie] Od spraw wytoczonych po dniu 1 stycznia 2016 r. obowiązuje nowy taryfikator, który zwiększył powyższe stawki dwukrotnie. W chwili obecnej wyglądają one tak:
1) do 500 zł – 120 zł;
2) powyżej 500 zł do 1.500 zł – 360 zł;
3) powyżej 1.500 zł do 5.000 zł – 1 200 zł;
4) powyżej 5.000 zł do 10.000 zł – 2 400 zł;
5) powyżej 10.000 zł do 50.000 zł – 4 800 zł;
6) powyżej 50.000 zł do 200.000 zł – 7 200 zł;
7) powyżej 200.000 zł – 14 400 zł

[Uaktualnienie] Od spraw wytoczonych po dniu 27 października 2016 r. obowiązują nowe taryfikatory:
1) do 500 zł – 90 zł;
2) powyżej 500 zł do 1500 zł – 270 zł;
3) powyżej 1500 zł do 5000 zł – 900 zł;
4) powyżej 5000 zł do 10 000 zł – 1800 zł;
5) powyżej 10 000 zł do 50 000 zł – 3600 zł;
6) powyżej 50 000 zł do 200 000 zł – 5400 zł;
7) powyżej 200 000 zł do 2 000 000 zł – 10 800 zł;
8) powyżej 2 000 000 zł do 5 000 000 zł – 15 000 zł;
9) powyżej 5 000 000 zł – 25 000 zł

Tym samym z uwagi na dwukrotne, w krótkim czasie, nowelizacje rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie możemy mieć do czynienia z różnymi stawkami. Z tego powodu zawsze trzeba sprawdzić kiedy dana sprawa była zainicjowana w sądzie, gdyż dzień złożenia pozwu / wniosku determinuje jakie taryfikatory będą miały zastosowanie.

Powyższe stawki są istotne dla klienta nie tylko z punktu widzenia opłat za czynności profesjonalnego pełnomocnika ale również z uwagi na zwrot kosztów zastępstwa procesowego przyznawany przez sąd w przypadku wygrania sprawy generalną zasadą jest zwrot kosztów wg stawek minimalnych wynikających z rozporządzenia.

Zwrot kosztów procesu za wygraną sprawę

Strona która wygrywa sprawę może uzyskać od strony przegrywającej całkowity zwrot kosztów sądowych i kosztów zastępstwa procesowego. Tym samym jeżeli powód udowodni w sporze, że ma rację to pieniądze, które wyłożył z góry na prowadzenie sprawy będą zasądzone od pozwanego.
W przypadku zwrotu kosztów pełnomocnika profesjonalnego Sąd, co do zasady zasądza zwrot wg wskazanych powyżej stawek minimalnych, niezależnie od tego ile klient faktycznie zapłacił swojemu adwokatowi.

Kwestie dotyczące kosztów komplikują się kiedy, żadna ze stron nie wygrywa sprawy w 100%. Przykładowo powód żądał od pozwanego zapłaty 15 000 zł, a sąd zasądził mu tylko 10 000 zł. W takim wypadku powód wygrał sprawę w 67%, a pozwany wygrał sprawę w 33%. Z tego względu koszty muszą być rozliczone proporcjonalnie dla każdej ze stron z uwzględnieniem ich stopnia wygranej / przegranej.

Dla zrozumienia najlepiej posłużyć się przykładem:

Pozew o zapłatę 15 000 zł. Powód poniósł następujące koszty w kwocie 4 150 zł:
– opłata: 750 zł (5% z 15 000 zł)
– stawka minimalna dla adwokata – 2 400 zł
– w sprawie była opinia biegłego – koszt 1 000 zł

Pozwany poniósł następujące koszty:
– stawka minimalna dla adwokata – 2 400 zł

Powód wygrał w 67%, a pozwany wygrał w 33%. W takiej proporcji każda ze stron powinna zwrócić poniesione przez drugą stronę wydatki.
Powód powinien oddać pozwanemu 792 zł, a pozwany powodowi 2 780,50 zł. Tym samym rozliczając koszty powodowi należy się zwrot od pozwanego kwoty 1988,50 zł (2 780,50 zł – 792 zł).

Z tego względu niezwykle istotnym jest precyzyjne określenie roszczenia, aby nie ponosić negatywnych skutków związanych z przegraną części powództwa. Oczywiście nie zawsze jest to możliwe i często wysokość dochodzonej kwoty może zależeć od przebiegu procesu np. opinii biegłego. W takich sytuacjach można się pokusić o specjalne zaniżenie pierwotnej wartości pozwu, aby w przyszłości rozszerzyć powództwo do bardziej konkretnej kwoty (np. po przeprowadzeniu większości dowodów). Również w pewnych przypadkach paradoksalnie może być dla powoda korzystniejsze specjalne zwiększenie dochodzonej pozwem kwoty, aby mimo częściowej przegranej uzyskać sumarycznie zwrot większych kosztów sądowych niż w przypadku 100% wygranej.

Warto zawsze po otrzymaniu orzeczenia w danej sprawie sprawdzać przyznane koszty, gdyż często zdarzają się w tym zakresie pomyłki (zwłaszcza, gdy w grę wchodzą przepisy szczególne). W przypadku, gdy nie zgadzamy się z rozstrzygnięciem, co do samych kosztów możemy je zaskarżyć zażaleniem.

zdjęcie: licencja freeimages.com/photographer/malloq-60036

Oceń artykuł:
[Głosów: 38 Średnia: 3,9]