Opłata za pobyt w DPS

W przypadku przepisów dotyczących pobytu w domu pomocy społecznej mamy do czynienia ze szczególnym obowiązkiem alimentacyjnym nakładanym na krewnych mieszkańca DPS. Osoba, która nie jest w stanie sobie sama radzić może zostać umieszczona w DPSie. Pobyt takiej osoby jest finansowany z jej emerytury bądź renty, jednak ściągnięciu podlega maksymalnie 70% przysługującego jej świadczenia. Poziom odpłatności za DPS jest najczęściej ustalany na dość wysokim poziomie, oscylującym w granicach ok. 3000 zł miesięcznie. Tym samym odnosząc się do polskich realiów emerytalnych oczywiste jest, że większość pensjonariuszy nie jest w stanie pokryć tak wysokiej opłaty z przyznanych im świadczeń. Nie oznacza to jednak, że dalsza część opłaty jest umarzana. W takiej sytuacji organ administracyjny będzie poszukiwać krewnych pensjonariusza, którzy są zobowiązani do świadczeń alimentacyjnych – najczęściej zwraca się do dzieci lub wnuków.
Warto zaznaczyć, że przepisy nie przewidują możliwości odnoszenia się do kryterium majątkowego mieszkańca DPS i nakazania mu zbycia takowych składników w celu pokrycia opłaty np. poprzez sprzedaż mieszkania.

Art. 61.
1. Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:
1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,
2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,
3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej
– przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Z uwagi na powyższe w przypadku kiedy dochody mieszkańca domu są niewystarczające do pokrycia w pełni opłat organ administracyjny uruchamia procedurę ściągnięcia tych środków od rodziny. W pierwszej kolejności organ wysyła wezwanie w którym żąda przedstawienia przez daną osobę jej sytuacji dochodowej. Po otrzymaniu stosownych wyjaśnień organ ustala wysokość dopłaty za pobyt w domu pomocy społecznej jaka będzie ściągana od danej osoby zobowiązanej i wzywa ją do zawarcia umowy na płatność ustalonej kwoty. W przypadku odmowy zawarcia umowy, organ wydaje decyzję administracyjną w której arbitralnie ustala wysokość opłaty. Tak w skrócie wygląda procedura ustalania opłaty za pobyt w DPSie podczas której dochodzi często do naruszenia istotnych przepisów jej dotyczących, które powinny skutkować jej uchyleniem.

Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej krewny obowiązany jest jedynie do ponoszenia opłaty za dom pomocy społecznej jeżeli osiąga odpowiednio wysoki dochód. Kwota ta została ustalona w odwołaniu do kryterium dochodowego na osobę w rodzinie i wynosi 300% owego kryterium. Na chwilę pisania tego tekstu – luty 2017 r., owo kryterium wynosi dla osoby samotnie gospodarującej 634 zł netto (300% stanowi 1 902 zł), a dla osoby gospodarującej w rodzinie 514 zł netto (300% stanowi 1 542 zł).
Przykładowo, jeżeli rodzina składa się z 3 osób w której żona zarabia 2000 zł, mąż 3000 zł oraz małoletniego dziecka to taka rodzina posiada łączny dochód 5000 zł, w przeliczeniu na osobę wychodzi ok. 1 666 zł. Przy 3 osobach limit zwolnienia z opłaty to 4 626 zł (1 542 zł x 3). Tym samym dana osoba będzie zobowiązana zapłacić za pobyt w DPS jedynie do kwoty różnicy między kwotą zwolnioną, a jej nadwyżką tj. kwotę 374 zł (5000 zł – 4 626 zł).

Art. 61
2. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:
1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu;
2) małżonek, zstępni przed wstępnymi – zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:
a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,
b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;
3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej – w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.

Oprócz kryterium dochodowego ustawa przewiduje możliwość zwolnienia danej osoby z opłaty nawet po przekroczeniu owego limitu kwotowego jeżeli istnieją ku temu uzasadnione podstawy. Tak naprawdę wszystko zależy od osoby rozpoznającej daną sprawę, gdyż organ może zwolnić, ale nie musi, wobec tego warto zadbać o dobra argumentację swojego wniosku i poparcie go stosownymi dowodami. Zwolnienie odbywa się na wniosek danej osoby.

Art. 64.
Osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli:
1) wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;
2) występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;
3) małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;
4) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.

Oprócz powyższych przypadków zwolnienia od opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej można próbować zaskarżyć decyzję ustalającą wysokość opłaty, gdyż często wydawane są one z licznymi błędami formalnymi.

W pierwszej kolejności należy wskazać na pewne braki w ustawie o pomocy społecznej. Ustawa ta wskazuje w przywołanym powyżej art. 61 ust 2 pkt 2, iż opłata jest ustalana z krewnymi na podstawie zawartej umowy. Ustawa w ogóle nie przewiduje sytuacji w której dana osoba nie będzie chciała zawrzeć takowej umowy. Tym samym nie ma przepisu, który by upoważniał organ do ustalenia takowej opłaty samodzielnie, w formie decyzji administracyjnej, a tak się najczęściej dzieje. Większość Wojewódzkich Sądów Administracyjnych wskazuje, iż jest to dopuszczalne i przytacza dziwną argumentacje na poparcie takowego stanowiska. Na szczęście nie brakuje też orzeczeń krytycznych, w tym z sądów z Łodzi.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 7 marca 2013 r., sygn. akt II SA/Łd 1172/12:

Treść normy prawnej zbudowanej w oparciu o przepis art. 61 ust. 2 pkt 2 u.p.s. nie pozostawia wątpliwości, że ponoszenie opłat za pobyt w domu pomocy społecznej przez grupę zobowiązanych powinno następować zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2 u.p.s. Oznacza to przede wszystkim konieczność istnienia umowy, w której ustalone zostały parametry płatności owych osób za pobyt w domu pomocy społecznej członka ich rodziny. Istnienie umowy jest niezbędnym elementem do tego aby po stronie gminy powstało uprawnienie do domagania się zwrotu poniesionych przez gminę wydatków w trybie przepisu art. 61 ust. 3 u.p.s. Bez zawarcia umowy nie istnieje możliwość postawienia komukolwiek z owych osób zarzutu niewywiązania się z obowiązku ponoszenia opłat z tytułu pobytu w dps członka rodziny.

W przypadku przyjęcia danej osoby do domu pomocy społecznej jest wydawana stosowna decyzja, w której określa się również wysokość kwoty odpłatności. Ta pierwotna decyzja powinna być doręczona do członków rodziny, aby mieli oni świadomość z jaką opłatą wiąże się pobyt w DPS i że organ może w przyszłości wystąpić do nich o stosowne opłaty. Bardzo często owa decyzja nie jest doręczana nikomu poza pensjonariuszem, co stanowi błąd formalny. Ponadto brak doręczenia takowej decyzji rzutuje także na możliwość domagania się zwrotu opłat za okresy przed wydaniem decyzji ustalającej zobowiązanie członka rodziny.

Organ może także naruszyć procedurę związaną z wydawaniem decyzji ustalającej zobowiązanie członka rodziny mieszkańca DPS np. w ogóle organ pominie kwestię związaną z zawarciem umowy, czy nie dokona sprawdzenia sytuacji majątkowej osoby zobowiązanej. Ustawa o pomocy społecznej wprost przewiduje konieczność przeprowadzenia wywiadu środowiskowego u osób zobowiązanych, więc jego zaniechanie będzie naruszeniem procedury.

Powyżej wskazałem najczęściej występujące uchybienia, ale wiadomo, że każda sprawa musi być rozpatrywana indywidualnie, co może rodzić inne naruszenia przepisów.

W przypadku wydania decyzji osobie zobowiązanej przysługuje odwołanie do organu II instancji w terminie 14 dni od jej wniesienia. Po niekorzystnym rozpoznaniu w II instancji przysługuje prawo wniesienia skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji.

Zdjęcie – https://www.pexels.com/photo/group-friends-grandpas-grandparents-8576/